Μέρος Δεύτερο: Γιατί το ελεύθερο λογισμικό, το ομότιμο κίνημα και το «ήθος» που προάγουν αποτελούν μια ιστορική ευκαιρία;

Η κίνηση «μάθε για το ΕΛ/ΛΑΚ» συνιστά ένα σημαντικό βήμα για τη διάδοση του ελεύθερου λογισμικού και του ήθος που περικλείει. Παρακολουθώντας το πολύ ενδιαφέρον βίντεο της καμπάνιας, διαφώνησα μερικώς με τον όρο που επιλέχθηκε για να χαρακτηριστεί η οικονομία που αναδύεται με την ανάπτυξη του ελεύθερου λογισμικού. Ο όρος «οικονομία δώρων» είναι λίγο παραπλανητικός, καθώς περιέχει , έστω και υπογείως, την έννοια της ανταπόδοσης, κάτι που δεν συμβαίνει αναγκαστικά στον κόσμο του ελεύθερου λογισμικού. Όπως σημειώνει ο Bauwens «αν υπάρχει «δώρισμα» αυτό είναι εντελώς μη αμοιβαίο, η χρήση της ομότιμα παραγόμενης αξίας χρήσης δεν δημιουργεί κάποια αντίθετης κατεύθυνσης υποχρέωση». Ο όρος που προτείνω είναι ομότιμη οικονομία (p2p economy) ή οικονομία των Κοινών (commons economy), καθώς ο καθένας συνεισφέρει σύμφωνα με τις δυνατότητές του και χρησιμοποιεί / καταναλώνει σύμφωνα με τις ανάγκες του, χωρίς βέβαια να είναι υποχρεωμένος να συνεισφέρει άμεσα για να πάρει. Οι χιλιάδες προγραμματιστές / εθελοντές δημιουργούν συνεχώς νέες εκδόσεις ελεύθερου λογισμικού ή διορθώνουν τις ήδη υπάρχουσες, ενδυναμώνοντας παράλληλα τη σφαίρα των Κοινών.

Ένας ακόμη λόγος για τον οποίο το ελεύθερο λογισμικό αποτελεί ιστορική ευκαιρία είναι ακριβώς αυτή η διαφορά του με τον όρο «οικονομία δώρων». Το κίνημα του ΕΛ/ΛΑΚ σκιαγραφεί εντονότερα τη διαφορά ανάμεσα στη δυαδική μορφή της εξουσίας, ακολουθώντας την ανάλυση του Holloway, σε «εξουσία-επί» και «εξουσία-για» ή ακόμη πιο πέρα στη Νιτσεική αντίληψη του «δώρου» ως εξουσιαστικού μέσου. Στην ομότιμη οικονομία υπάρχει η «εξουσία-για»: μοιράζεσαι, συνεισφέρεις και καταναλώνεις ή ακόμη καταναλώνεις χωρίς να έχεις συνεισφέρει. Το λογισμικό (το πεπραγμένο όπως θα λεγε ο Holloway) δεν αποκόβεται από τους δημιουργούς (το πράττειν), δεν αποξενώνεται αλλά αντιθέτως ενώνει δημιουργούς με καταναλωτές οδηγώντας σε αυτό που ο Bruns ονομάζει produsers.

Κλείνοντας, το ήθος που διαμορφώνει και διαμορφώνεται από το κίνημα του ΕΛ/ΛΑΚ συνιστά ένα παραθυράκι ελπίδας, ένα μέσο για τον πλέον αναγκαίο στόχο ενός εναλλακτικού πολιτικού αγώνα, αυτόν της δημιουργίας και ενδυνάμωσης της σφαίρας των Κοινών.

7 Comments Μέρος Δεύτερο: Γιατί το ελεύθερο λογισμικό, το ομότιμο κίνημα και το «ήθος» που προάγουν αποτελούν μια ιστορική ευκαιρία;

  1. Κασσαπάκης Μιχάλης

    Τον τελευταίο χρόνο μπήκα και εγώ στο «κίνημα» του ανοικτού λογισμικού και άρχισα να χρησιμοποιώ αποκλειστικά Linux, κυρίως από αντί-δραση σε μεγάλη αμερικανική επιχείρηση λογισμικού. Σιγά σιγά ανακάλυψα τον κόσμο και κυρίως την πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα που κρύβεται πίσω από όλο αυτό το εγχείρημα. Τελευταία ψάχνοντας στο διαδίκτυο, βρήκα και την ιστοσελίδα σας, η οποία πήγε τη σκέψη μου ένα βήμα παραπέρα, σε θεωρητικό επίπεδο.

    Έτσι γεννήθηκαν ορισμένα ερωτήματα μέσα μου.

    Ωραία και πολύ σωστά, σκέφτομαι, όλα αυτά περί ομότιμων δικτύων και κατάργησης των πνευματικών δικαιωμάτων που αποτελούν τροχοπέδη στην ανάπτυξη των κοινωνιών. Αυτό που βλέπω όμως (από Forums, συνέδρια Linux κ.α.) είναι ότι τα άτομα που ασχολούνται με την ανάπτυξη τέτοιων «προϊόντων», το κάνουν στον ελεύθερο χρόνο τους και κυρίως χωρίς αμοιβή. Δηλαδή, κάπου εργάζονται, ενώ την υπόλοιπη μέρα την περνάνε στον Η/Υ, γιατί, προφανώς, δεν έχουν άλλες υποχρεώσεις (οικογένεια, παιδιά κτλ) ή τη βρίσκουν μόνο με το PC (geeks). Εάν λοιπόν όλη η αγορά λειτουργούσε αποκλειστικά με ελεύθερα προϊόντα και ομότιμα δίκτυα, ΠΩΣ θα κερδίζαμε τα απαραίτητα προς το ζην;

    Επίσης, κατά πόσο αυτά τα δίκτυα θα είναι Ομότιμα. Μήπως, μιλάμε για Ομότιμα Υπο-δίκτυα; Έτσι ώστε πάλι να έχουμε μία ιεράρχηση όπου τα πάνω δίκτυα θα δίνουν εντολές και οδηγίες στα κάτω;
    Νομίζω ότι κάπως έτσι αναπτύσσεται το Linux, με κάποιους να επιλέγουν τι θα περιέχει ο πυρήνας του λειτουργικού και κάποιοι άλλη να υλοποιούν μεγαλύτερα ή μικρότερα projects.

    Οι παραπάνω σκέψεις δεν έχουν σκοπό να θίξουν κανένα και διατυπόνωνται στη βάση ανάπτυξης προβληματισμού.

    Περιμένω τα σχόλια σας.

    Συγχαρητήρια για την ιστοσελίδα και καλή συνέχεια…

  2. stoned

    Υπάρχουν αρκετές παρανοήσεις σχετικά με την ορολογία, συχνά από άγνοια. Στη θεμελίωση κάθε κινήματος συμφωνούνται κάποιοι ορισμοί, η περαιτέρω μελέτη των οποίων αίρει τις παρανοήσεις και κάνει τον διάλογο διαφορετικών απόψεων χρήσιμο. Ίσως θα ήταν καλή ιδέα να κληθεί ο RMS για μια διάλεξη.

    Στο video αυτές οι παρανοήσεις υπάρχουν. Γιατί έχω την εντύπωση ότι αυτό το video είναι παλιό; Έχω εντοπίσει 6 σημεία που θα μπορούσαν να βελτιωθούν γιατί δίνουν λάθος εικόνα και επειδή πρόκειται για διαφημιστικό, ίσως θα έπρεπε να δοθεί σημασία. Και βέβαια, όπως λέει και ο Βασίλης, τι είναι πάλι αυτό με την οικονομία δώρων;

    Να σημειωθεί ότι ο όρος »ανοικτό λογισμικό» δεν σημαίνει τίποτα ούτε για το ελεύθερο λογισμικό ούτε για το GNU/Linux ειδικότερα.

    Ο όρος »λογισμικό ανοικτού κώδικα» είναι μια τεχνική έννοια που παραπέμπει σε ένα μοντέλο ανάπτυξης λογισμικού. Το ελεύθερο λογισμικό αφορά την ελευθερία του χρήστη, δεν έχει σχέση με την τιμή διάθεσης του λογισμικού και παραπέμπει σε ένα πολιτικό κίνημα.

    Επίσης το ελεύθερο λογισμικό δεν έχει σχέση με την κατάργηση των πνευματικών δικαιωμάτων, όπως αναφέρει το προηγούμενο σχόλιο. Έχει όμως σχέση με την προσπάθεια μετατροπής του Παγκόσμιου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO) σε Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικού Πλούτου. Το FSF θεωρεί ότι ο όρος »πνευματική ιδιοκτησία» είναι παραπλανητικός.

    Δεν είναι σωστό ότι όσοι αναπτύσσουν εφαρμογές σε GNU/Linux, το κάνουν κατά κύριο λόγο στον ελεύθερο χρόνο τους και χωρίς αμοιβή. Υπάρχουν έργα ελεύθερου λογισμικού, τα οποία συντηρούνται από χορηγίες, από κυβερνήσεις ή ελκύουν επενδύσεις εκατομμυρίων από venture capitals. Τέτοιες εφαρμογές αναπτύσσονται από ερασιτέχνες, χομπίστες και επαγγελματίες και οι καλύτερες γίνονται μέρος του λειτουργικού GNU ή του Linux kernel. Το ότι κάποιοι επιλέγουν σημαίνει ότι έχουν αυτή την τεχνική δυνατότητα και ότι η επιλογή γίνεται με βάση και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και τη στόχευση του ελεύθερου λογισμικού. Το FSF έχει μια υπερεικοσαετή παρουσία στην υποστήριξη του ελεύθερου λογισμικού, οι διαχειριστές του Linux γνωρίζουν ότι εργάζονται σε ένα project-κλειδί για τις τεχνολογίες πληροφορικής σε παγκόσμιο επίπεδο.

    Σχετικά με τις ιεραρχίες στα ομότιμα δίκτυα. Στην ομότιμη αρχιτεκτονική το σημαντικό είναι ότι δύο μέρη που επικοινωνούν για να ανταλλάξουν δεδομένα ή να μοιραστούν εφαρμογές, βρίσκονται από άποψη διαθεσιμότητας πόρων στο ίδιο επίπεδο. Τα υποδίκτυα δεν ορίζονται ιεραρχικά από υπερδίκτυα, αλλά μικρότερα δίκτυα με διαφορετικούς ρόλους είναι δυνατό να συνενωθούν για τη δημιουργία ενός μεγαλύτερου δικτύου. Η ιδέα του ποιος δίνει εντολές δεν έχει νόημα σε ομότιμα δίκτυα, όπως το internet.
    Περισσότερα εδώ

  3. Βασίλης Κωστάκης

    Γεια σου φίλε Μιχάλη,

    Ο stoned πιστεύω ότι σε κάλυψε πλήρως.

    Σχετικά με το θέμα της αγοράς και της ομότιμης οικονομίας, είμαι υπέρ της συνύπαρξης, αρχικά, μορφών ομότιμης παραγωγής με τις παραδοσιακές αγορές, καθώς και υπέρ της ενίσχυσης ενός πειραματισμού με νέες μορφές αγορών και οικονομιών. Έτσι όπου ο ομότιμος τρόπος παραγωγής αποδεικνύεται πιο παραγωγικός (όπως συμβαίνει στο τομέα της πληροφορίας, άυλη παραγωγή) θα επικρατεί. Έχουν ήδη υπάρξει κάποιες προσπάθειες για περιγραφή μοντέλων ομότιμης παραγωγής στην υλική παραγωγή (βλέπε το βιβλίο του Siefkes http://www.peerconomy.org/wiki/Main_Page). Για παράδειγμα ο σχεδιασμός οικολογικών αυτοκινήτων θα μπορούσε να γίνεται με τον τρόπο που οι προγραμματιστές παράγουν ελεύθερο λογισμικό, οδηγώντας σε πτώση της τιμής οικολογικών αυτοκινήτων. Στην υποθετική περίπτωση (η οποία δυστυχώς φαντάζει μακρινή ακόμη) που η αγορά λειτουργούσε αποκλειστικά με ελεύθερα προϊόντα και υπηρεσίες, δε υπήρχε χρήμα! Πιστεύω ότι θα σου φανεί ενδιαφέρον το κείμενο http://bloggr.p2pfoundation.net/?p=43 του Seaman σε μετάφραση Γ. Παπανικολάου.

    Ελπίζω να τα λέμε,

    Χαιρετισμούς

  4. Κασσαπάκης Μιχάλης

    Καταλαβαίνω ότι το σχόλιο μου ήταν κάπως «ανώριμο», καθώς η θεωρητική ενασχόληση μου με το θέμα είναι σχεδόν μηδαμινή. Η ορολογία που χρησιμοποίησα δεν ήταν μάλλον η κατάλληλη, αλλά αυτό που ήθελα να εκφράσω νομίζω φάνηκε.

    Στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα δεν μπορεί κανείς να επιζήσει βασιζόμενος σε παραγωγικές διαδικασίες, τύπου ελεύθερου λογισμικού. Είναι ανόητο, νομίζω, να πιστεύουμε ότι μπορούμε να ελπίζουμε σε χορηγίες ή υπάρχουσες κυβερνήσεις για να τα βγάλουμε πέρα. Ελπίζουμε βέβαια να γίνει κάποιο breakthrough στο μέλλον…

    Το κλειδί πιστεύω είναι τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Εκεί πρέπει να δώσουμε όλοι το βάρος ώστε να φυτέψουμε το σπόρο του ελεύθερου λογισμικού, αρχικά, και να καλλιεργήσουμε τη νέα οικονομία που οραματιζόμαστε. Δυστυχώς η κατάσταση δεν είναι η καλύτερη δυνατή έτσι όπως τη βλέπω, ως καθηγητής πληροφορικής στη Δευτεροβάθμια. Ήρθαν και οι συμφωνίες με τη Microsoft, νόμοι πλαίσια για τα πανεπιστήμια και να δούμε που θα σταματήσουμε…

    Βασίλη σε ευχαριστώ πολύ για τα links! Ήδη έχω αρχίσει το διάβασμα και θα επιστρέψω δριμύτερος 😉
    Συνεχίστε την πολύ ενδιαφέρουσα αρθρογραφία.

  5. Βασίλης Κωστάκης

    «Το κλειδί είναι τα σχολεία και τα πανεπιστήμια»: Δεν υπάρχει άποψη με την οποία να συμφωνώ περισσότερο παρά αυτή. Να δούμε πότε θα το καταλάβει αυτό ουσιαστικά ο «κομματικός» κόσμος. Αντί η καινοτομία και η έρευνα να περάσει στα ελληνικά πανεπιστήμια, η κυβέρνηση οραματίζεται «κέντρα καινοτομίας» της Microsoft….

    Μιχάλη να ξέρεις ότι υπάρχει επίσης αρκετό υλικό στο wiki τόπο μας http://p2pfoundation.net/Greek_language

    😉

  6. stoned

    Ο φίλος φαίνεται πολύ προσεκτικός στο τι θεωρεί ανόητο, αλλά αν εξάγουμε συμπεράσματα με βάση την ελληνική πραγματικότητα μας καθιστά μέρος του προβλήματος. Επίσης δεν μπορούμε να περιμένουμε από τις κυβερνήσεις, αλλά φυσικά και το κλειδί βρίσκεται στα σχολεία και στα πανεπιστήμια… τα οποία είναι ακόμα δημόσιος τομέας, ή κάνω λάθος;

    Σχετικά με την καινοτομία και την έρευνα. Η ιδέα έχει προταθεί ήδη με τη στρατηγική i2010 της ΕΕ. Πολλές ιδιωτικές εταιρίες έσπευσαν να ξεκινήσουν στην Ευρώπη κέντρα καινοτομίας αφού η κεντρική πολιτική έχει απαξιώσει το δημόσιο πανεπιστήμιο. Η πρόταση για τη δημιουργία κέντρων καινοτομίας με πρωτοβουλία των δημόσιων φορέων εκπαίδευσης, των τοπικών κοινωνιών και των επιχειρήσεων αποσκοπεί με τη συντονισμένη δράση και τον ενεργό ρόλο των φορέων της δημόσιας εκπαίδευσης να αποδώσει παραγωγικό αποτέλεσμα σε δύο παράλληλους άξονες: στα τεχνολογικά έργα για την κάλυψη των αναγκών και στην εκπαίδευση στις τεχνολογίες ελεύθερου λογισμικού. Θα ήταν και ένας χώρος πειραματισμού για νέες μορφές οικονομίας και ομότιμης παραγωγής. Η αντίφαση σε αυτή την πρόταση είναι ότι αναζητά το αδύνατο, τη στήριξη της κεντρικής πολιτικής για να μην παραμείνει πρόταση.

  7. Κασσαπάκης Μιχάλης

    Stoned,

    φυσικά και πιστεύω ότι είμαστε μέρος του προβλήματος. Επίσης, τα πανεπιστήμια και τα σχολεία είναι δημόσια και πρέπει να παραμείνουν δημόσια. Ο καθηγητής όμως έχει την ελευθερία να κάνει το μάθημα του όπως νομίζει, ώστε να εξυπηρετήσει τους μαθησιακούς στόχους, χρησιμοποιώντας τα μέσα που νομίζει. Υπάρχει, λοιπόν το πεδίο να εισάγουμε «ελεύθερες ιδέες», αρκεί να έχουμε τη θέληση και την ευρηματικότητα, αν θες. Εκεί πιστεύω υστερεί η εκπαίδευση, από την εμπειρία μου.

    Σίγουρα οι στρατηγικές και οι πολιτικές χαράζονται σε κεντρικό επίπεδο, αλλά από τα κάτω θα ξεκινήσει το καινούργιο, όχι από τους πάνω!

Leave A Comment

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *