Πρόκειται για μετάφραση του δοκιμίου του Michel Bauwens με τίτλο: «The Peer to Peer Manifesto: The Emergence of P2P Civilization and Political Economy». Reality Sandwich, 2008. Retrieved from http://www.realitysandwich.com/the_peer_peer_manifesto_the_emergence_p2p_civilization_and_political_economy ; Original at Master New Media. Retrieved from http://www.masternewmedia.org/news/2007/11/03/the_peer_to_peer_manifesto.htm.

Ομότιμο Μανιφέστο: Η εμφάνιση του ομότιμου πολιτισμού και της ομότιμης πολιτικής οικονομίας

Η σημερινή πολιτική μας οικονομία είναι στηριγμένη σε ένα θεμελιακό λάθος. Βασίζεται στην παραδοχή ότι οι φυσικοί πόροι είναι απεριόριστοι και ότι η φύση αποτελεί ένα ατέλειωτο νεροχύτη. Αυτή η ψευδής παραδοχή δημιουργεί τεχνητή σπάνη για τους δυνητικά άφθονους πολιτιστικούς πόρους. Ο συνδυασμός αυτής της ψευδοαφθονίας με τη ψευδοσπάνη, καταστρέφει τη βιόσφαιρα και εμποδίζει την επέκταση της κοινωνικής καινοτομίας και του ελεύθερου πολιτισμού.

Σε μια ομότιμα οργανωμένη κοινωνία, η κατάσταση αυτή αναστρέφεται: οι περιορισμοί των φυσικών πόρων αναγνωρίζονται και η αφθονία των άυλων πόρων μετατρέπεται σε κεντρική αρχή λειτουργίας. Το όραμα της ομότιμης θεωρίας είναι το ακόλουθο:

1. Οι κύριες πνευματικές και πολιτιστικές αξίες θα παράγονται με μη αμοιβαία ομότιμη παραγωγή
2. Θα περιβάλλονται από μια μεταρρυθμισμένη, ομότιμα εμπνευσμένη σφαίρα υλικών ανταλλαγών
3. Η διαχείρισή του θα είναι παγκόσμια, από ένα ομότιμα εμπνευσμένο και μεταρρυθμισμένο κράτος και σύστημα διακυβέρνησης.

Εξαιτίας αυτών των χαρακτηριστικών, η ομότιμη προοπτική μπορεί να ειπωθεί ότι αποτελεί την κυρίαρχη λογική του διάδοχου πολιτισμού, και αποτελεί μια απάντηση και λύση της δομικής κρίσης του σύγχρονου καπιταλισμού.

Οι αγορές αρχίζουν να μετασχηματίζονται από τη λογική του καθαρού καπιταλισμού (παρασκευή εμπορευμάτων για ανταλλαγή προκειμένου να αυξηθεί το κεφάλαιο) σε λογικές όπου η λογική της ανταλλαγής εντάσσεται σε μια λογική σύμπραξης.

Σήμερα θεριεύει ένα πεδίο κοινωνικής συνεργασίας, που κάποιοι αποκαλούν ριψοκίνδυνη οικονομία, και αναδύεται για το μοίρασμα των φυσικών αγαθών.
Σήμερα το διαδίκτυο προσφέρει μια αξιόλογη κοινωνική δυναμική αποκλειστικά βασισμένη στην εθελοντική συμμετοχή για την παραγωγή κοινών αγαθών που γίνονται παγκόσμια διαθέσιμα σε όλους.

Η ομότιμη παραγωγή, διακυβέρνηση και ιδιοκτησία είναι περισσότερο αποδοτικές οικονομικά, πολιτικά, και με όρους διανομής απ’ ότι η κυβερνητική ή με σκοπό το κέρδος, γιατί φιλτράρει και εξαιρεί όλες τις λιγότερο παραγωγικές μορφές κινήτρων και συνεργασίας, και κρατούν μόνο την παθιασμένη παραγωγή και τα εσωτερικά κίνητρα.

Οι πλατφόρμες κοινωνικών μέσων που βλέπει κανείς να αναπτύσσονται ολόγυρα, επιβιώνουν πουλώντας την προσοχή του αναγνώστη, και όχι την αξία χρήσης που δημιούργησαν οι ίδιοι.
«Η συνειδητοποίηση ότι οι σύγχρονοι εργαζόμενοι δεν μετακινούνται μόνο από δουλειά σε δουλειά, αλλά και από δουλειές σε «μη-δουλειές» και ότι τελικά αυτό που είναι το πιο χρήσιμο και σημαντικό γι’ αυτούς (αλλά και για την αγορά και την κοινωνία) δεν είναι οι πληρωμένες δουλειές αλλά τα επεισόδια της παθιασμένης παραγωγής.»
Η ομότιμη διακυβέρνηση, εφόσον υποστηριχθεί από νέες κοινωνικοοικονομικές ρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένου του καθολικού βασικού εισοδήματος, θα μπορούσε να αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα θα κυβερνούν τους εαυτούς τους ενόσω δεσμεύονται για την επιδίωξη των σημαντικότερων ενδιαφερόντων και παθών τους.

Ομότιμο Μανιφέστο: Η εμφάνιση του ομότιμου πολιτισμού και της ομότιμης πολιτικής οικονομίας

1. Το σημερινό παγκόσμιο σύστημα χαρακτηρίζεται από μια βαθύτατα αντιπαραγωγική λογική της κοινωνικής οργάνωσης:

α. Βασίζεται σε μια εσφαλμένη αντίληψη αφθονίας σε ένα πεπερασμένο υλικό κόσμο. Έχει κατασκευάσει ένα σύστημα βασισμένο στην απεριόριστη ανάπτυξη, μέσα στα όρια πεπερασμένων πόρων.

β. βασίζεται σε μια εσφαλμένη αντίληψη σπάνης στον απεριόριστο άυλο κόσμο. Αντί να επιτρέπει το συνεχή κοινωνικό πειραματισμό και καινοτομία, ορθώνει επί σκοπώ νομικούς και τεχνικούς φραγμούς για να εμποδίσει την ελεύθερη συνεργασία μέσω του copyright, των νόμων για τα πνευματικά δικαιώματα, τις πατέντες κτλ

2. Συνεπώς, η πρώτη προτεραιότητα για έναν βιώσιμο πολιτισμό είναι να μετατρέψει αυτές τις αρχές στο αντίστροφό τους:

α. είναι απαραίτητο να βασίσουμε τη φυσική μας οικονομία αναγνωρίζοντας ότι οι φυσικοί πόροι είναι πεπερασμένοι, και να επιτευχθεί μια βιώσιμη σταθερής κατάστασης οικονομία.

β. πρέπει να διευκολύνουμε την ελεύθερη και δημιουργική συνεργασία και να ελαττώσουμε τους φραγμούς μιας τέτοιας ανταλλαγής μεταρρυθμίζοντάς το copyright και άλλους περιοριστικούς θεσμούς.

3. Οι ιεραρχίες, οι αγορές, ακόμα και η δημοκρατία, αποτελούν μέσα κατανομής περιορισμένων πόρων μέσω της εξουσίας, των τιμών ή της διαπραγμάτευσης. Δεν είναι απαραίτητες στη σφαίρα της δημιουργίας και ελεύθερης ανταλλαγής άυλης αξίας, που μπορεί να πραγματοποιηθεί με από κάτω προς τα πάνω μορφές ομότιμης διακυβέρνησης.

4. οι αγορές, σαν μέσα διαχείρισής περιορισμένων φυσικών πόρων, δεν αποτελούν παρά μόνο ένα από τα μέσα για την επίτευξη κατανομής, και χρειάζεται να διαχωριστούν από την ιδέα του καπιταλισμού, που αποτελεί ένα σύστημα απεριόριστης ανάπτυξης.

5. η δημιουργία άυλης αξίας, που χρειάζεται να γίνει κυρίαρχη σε έναν μετα-υλικό κόσμο που αναγνωρίζει τα πεπερασμένα όρια του υλικού, θα χαρακτηρίζεται από την περαιτέρω ενίσχυση του μη αμοιβαίου συστήματος της ομότιμης παραγωγής.

6. η ομότιμη παραγωγή αποτελεί ένα περισσότερο παραγωγικό σύστημα για την παραγωγή άυλων αξιών από την με σκοπό το κέρδος παραγωγή και στις περιπτώσεις του ασύμμετρου ανταγωνισμού μεταξύ κερδοσκοπικών εταιρειών και κοινωφελών θεσμών ή κοινοτήτων, οι τελευταίοι θα τείνουν να επικρατήσουν.

7. Η ομότιμη παραγωγή οδηγεί σε μεγαλύτερη κοινωνική ευτυχία γιατί:

α. βασίζεται στην ανώτερη μορφή κινήτρων του ατόμου, τα εσωτερικά θετικά κίνητρα

β. βασίζεται στην υψηλότερη μορφή συλλογικής συνεργασίας, συνεργική συνεργασία χαρακτηριζόμενη από τέσσερις νικητές (αμφότερους τους συμμετέχοντες στην ανταλλαγή, την κοινότητα, το παγκόσμιο σύστημα).

8. Η ομότιμη διακυβέρνηση, η από κάτω προς τα πάνω μορφή της συμμετοχικής λήψης αποφάσεων (μόνο όσοι συμμετέχουν αποφασίζουν) που εμφανίζεται σε ομότιμα έργα, είναι περισσότερο παραγωγική από την αντιπροσωπευτική δημοκρατία και θα έχει την τάση να ενισχύεται στην άυλη σφαίρα της παραγωγής. Ωστόσο μπορεί να αντικαταστήσει τις αντιπροσωπευτικές δομές μόνο στη σφαίρα της αφθονίας και θα αποτελεί μια συμπληρωματική μορφή της πολιτικής σφαίρας. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι πολιτικές δομές που δημιουργούν συγκλίσεις ανάμεσα στο ατομικό και στα συλλογικά συμφέροντα.

9. Η ομότιμη ιδιοκτησία, το νομικό και θεσμικό μέσο για την κοινωνική αναπαραγωγή των ομότιμων έργων, είναι εγγενώς περισσότερο «διανεμητική» τόσο ως προς την δημόσια ιδιοκτησία, όσο και ως προς την αποκλειστική ατομική ιδιοκτησία. Η ομότιμη ιδιοκτησία θα τείνει να αποτελεί την κυρίαρχη μορφή στο χώρο της άυλης παραγωγής (που συμπεριλαμβάνει το σχεδιασμό όλων των φυσικών προϊόντων)

10. Οι σχέσεις ομότιμων, σαν τη σχεσιακή δυναμική ανάμεσα σε ελευθέρους συντελεστές, και τα κατανεμημένα δίκτυα πιθανότατα θα αποτελέσουν την κυρίαρχη μορφή παραγωγής άυλης αξίας. Ωστόσο στη σφαίρα της σπάνης, η ομότιμη λογική θα έχει την τάση να ενισχύει μορφές ομότιμα ενημερωμένων αγορών, όπως το «δίκαιο εμπόριο» και στη σφαίρα της βασισμένης στη σπάνη πολιτικής της διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε ομάδες, θα οδηγήσει σε ενίσχυση ομότιμα ενημερωμένων κρατικών μορφών, όπως μορφές διακυβέρνησης με πολλαπλούς ενδιαφερόμενους παράγοντες.

11. Ο ρόλος του κράτους θα πρέπει να εξελιχθεί από προστάτη των κυρίαρχων συμφερόντων και διαιτητή ανάμεσα στη δημόσια ρύθμιση και τις ιδιωτικές εταιρικές μορφές (μια συνεχής και αντιπαραγωγική δυαδική επιλογή), προς την μετατροπή του σε διαιτητή ανάμεσα στην τριάδα δημόσιας ρύθμισης, ιδιωτικών αγορών και άμεσης κοινωνικής παραγωγής αξίας. Για το τελευταίο, πρέπει να εξελιχθεί από το μοντέλο κράτους κοινωνικής πρόνοιας στο μοντέλο κράτους συνεταίρου, που παρεμβαίνει για να καταστήσει εφικτή και να ενδυναμώσει την άμεση κοινωνική παραγωγή αξίας.

12. Ο κόσμος της υλικής παραγωγής χρειάζεται να χαρακτηριστεί από:

α. βιώσιμες μορφές ομότιμα ενημερωμένων αγορών (πχ δίκαιο εμπόριο κτλ)

β. αναζωογονημένες μορφές αμοιβαιότητας και οικονομίας δώρων

γ. ένα κόσμο βασισμένο στην κοινωνική καινοτομία και τον ανοικτό σχεδιασμό, διαθέσιμο για τη φυσική παραγωγή σε όλο τον κόσμο

13. Η καλύτερη εγγύηση της διάδοσης της ομότιμης λογικής στον κόσμο της φυσικής παραγωγής είναι η κατανομή των πάντων, δηλαδή των μέσων παραγωγής στα χέρια ατόμων και κοινοτήτων, έτσι ώστε να μπορούν να ενταχθούν στην κοινωνική συνεργασία. Ενώ ο κόσμος της άυλης παραγωγής θα χαρακτηρίζεται από την ομότιμη λογική της μη αμοιβαίας γενικευμένης ανταλλαγής, ο ομότιμα ενημερωμένος κόσμος της υλικής παραγωγής θα χαρακτηρίζεται από εξελισσόμενες μορφές αμοιβαιότητας και ουδέτερης ανταλλαγής.

14. Χρειάζεται να μετακινηθούμε από μια κενή και αναποτελεσματική αντικαπιταλιστική ρητορεία, σε μια δημιουργική μετα-καπιταλιστική δημιουργία. Η ομότιμη θεωρία, σαν απόπειρα δημιουργίας μιας θεωρίας που επιτρέπει την κατανόηση της ομότιμης παραγωγής, διακυβέρνησης και ιδιοκτησίας και τα συνοδά παραδείγματα και συστήματα αξιών των ανοικτών και ελεύθερων, συμμετοχικών και προσανατολισμένων στα κοινά κοινωνικών κινημάτων, βρίσκεται στη μοναδική θέση να παντρεύει τις κύριες αξίες της Δεξιάς, την ελευθερία του ατόμου, με τις κύριες αξίες της Αριστεράς, την ισότητα. Στην ομότιμη λογική, το ένα είναι η προϋπόθεση του άλλου και ο συνεργατικός ατομισμός παντρεύει την ισότητα και την ελευθερία σε ένα πλαίσιο χωρίς καταναγκασμό.

15. Πρέπει να γίνουμε πολιτικά ευαίσθητοι σε αόρατες αρχιτεκτονικές εξουσίας. Στα κατανεμημένα συστήματα, όπου δεν υπάρχει προφανής ιεραρχία, η δύναμη είναι συνάρτηση του σχεδιασμού. Ένα τέτοιο σύστημα, ίσως το σημαντικότερο απ’ όλα είναι το νομισματικό, του οποίου ο ιδιοτελής σχεδιασμός προϋποθέτει η αγορά να είναι συνδεμένη με ένα σύστημα απεριόριστης μεγέθυνσης, και αυτός ο δεσμός πρέπει να σπάσει. Μια παγκόσμια μεταρρύθμιση του νομισματικού συστήματος, ή η διασπορά των νέων μέσων της άμεσης κοινωνικής παραγωγής χρήματος, αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις γι’ αυτή την αποδέσμευση.

16. Αυτή είναι η αλήθεια για την ομότιμη λογική και κοινωνικές σχέσεις:

α. Μαζί έχουμε τα πάντα

β. μαζί γνωρίζουμε τα πάντα

17. Προς το παρόν, ο κόσμος της εταιρικής παραγωγής ωφελείται από την θετική εξωτερικότητα της διάδοσης της κοινωνικής καινοτομίας (καινοτομία σαν μια αναδυόμενη ιδιότητα του ίδιου του δικτύου, όχι σαν ένα εγγενές χαρακτηριστικό του οποιαδήποτε στοιχείου), αλλά δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός ανταπόδοσης, οδηγώντας στο πρόβλημα της επισφάλειας. Τώρα που η παραγωγικότητα του κοινωνικού είναι πέρα από κάθε αμφισβήτηση, χρειαζόμαστε λύσεις που επιτρέπουν στο κράτος και στους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς να διαμορφώσουν μηχανισμούς ανταπόδοσης, όπως μορφές εισοδήματος που δεν είναι άμεσα συνδεμένες με την ιδιωτική παραγωγή πλούτου, αλλά ανταμείβουν την κοινωνική παραγωγή πλούτου.

Η ομότιμη καινοτομία: Ανοικτή γνώση έναντι ιδιωτικών συστημάτων

1. Ο νόμος του ασύμμετρου ανταγωνισμού: κάθε εταιρεία ή έθνος, που αντιμετωπίζει ένα κοινωφελή οργανισμό ο οποίος χρησιμοποιεί ανοικτές και ελεύθερες μορφές γνώσης, συμμετοχικές μορφές παραγωγής και προσανατολισμένες στα κοινά δεξαμενές γνώσης σαν ανταγωνιστή, θα τείνει να ηττηθεί απ’ αυτόν.

2. Κάθε έθνος ή εταιρεία που χρησιμοποιεί κλειστά και ιδιόκτητα πρότυπα γνώσης, δεν μπορεί να στηριχτεί σε συμμετοχικές κοινότητες για συν δημιουργία και δεν αναπτύσσει προσανατολισμένες στα κοινά δεξαμενές γνώσης, τείνει να ηττάται από αυτούς που υιοθετούν τέτοιες πρακτικές.

3. Για το λόγο αυτό χρειαζόμαστε προσεγγίσεις ενός κράτους συνεταίρου και πλατφόρμες που καθιστούν εφικτή και ενδυναμώνουν την κοινωνική παραγωγή αξίας χρήσης και μηχανισμούς μέσω των οπίων τα οφέλη της ιδιωτικής ιδιοποίησης της θετικής εξωτερικότητας της κοινωνικής καινοτομίας, μπορούν να ανταποδωθούν στις κοινότητες και να τις κάνουν περισσότερο βιώσιμες.

Ομότιμη οικονομία

1. Στην άυλη σφαίρα

α. Ελαχιστοποίηση της τεχνητής σπάνης στο πεδίο της πληροφορίας έτσι ώστε να μπορεί να παραχθεί σημαντική κοινωνική αξία και η άυλη ευδαιμονία να αντικαταστήσει τη λογική της υλικής συσσώρευσης

β. Οι δημόσιες αρχές υιοθετούν πολιτικές του κράτους συνεταίρου, προάγουν και ενδυναμώνουν την άμεση παραγωγή πλούτου.

2. Στην υλική σφαίρα

α. Εισαγωγή μιας πραγματικής κοστολόγησης στην υλική σφαίρα έτσι ώστε οι αγορές να μην δημιουργούν αρνητικές εξωτερικότητες στο φυσικό περιβάλλον. Αποσύνδεση της αγοράς από το σύστημα της απεριόριστης υλικής μεγέθυνσης.

Δημιουργία περισσότερο κατανεμημένης πρόσβασης στα μέσα παραγωγής (ομότιμα βασισμένη χρηματοδότηση, κατανεμημένη παραγωγή ενέργειας κτλ) έτσι ώστε η ομότιμη δυναμική να εισαχθεί στη σφαίρα της υλικής παραγωγής.