Άδειες General Public και Creative Commons: η ειδοποιός διαφορά

Η ομότιμη ιδιοκτησία, που όπως σημειώνει ο Bauwens τείνει να επικρατήσει στη μη υλική παραγωγή και δημιουργεί παγκοσμίως προσβάσιμα ιδιοκτησιακά καθεστώτα “Κοινών”, αποτελεί το θεσμικό και νομικό πλαίσιο το οποίο επιλέγεται και ορίζεται από το πλήθος που δημιουργεί για τη κοινωνική διανομή και αναπαραγωγή της πνευματικής δημιουργίας. Πρόσφατα έγινε η έναρξη λειτουργίας των αδειών πνευματικής ιδιοκτησίας Creative Commons στην Ελλάδα, μερικές εκδοχές των οποίων προσδιορίζουν την έννοια της ομότιμης ιδιοκτησίας. Επίσης οι άδειες General Public, που εξασφαλίζουν την ελευθερία για διανομή και τροποποίηση του προϊόντος δημιουργίας, αποτελούν ενσάρκωση της ομότιμης ιδιοκτησίας. Μια διαφορά ανάμεσα στις άδειες CC και GP είναι ότι οι πρώτες -κατά κανόνα- δεν επιτρέπουν τη χρήση του προϊόντος δημιουργίας για εμπορική χρήση, σε αντίθεση με τις άδειες GP που είναι ριζοσπαστικά προσανατολισμένες στη διεύρυνση της σφαίρας των “Κοινών”.

Όπως τονίζει ο Richard Stallman, εμπνευστής του Free Software Project και των αδειών GP:

«όταν μιλάμε για ελεύθερο λογισμικό μιλάμε για ελευθερία, όχι τιμή…ένας χρήστης (σ.σ. όταν πρόκειται για λογισμικό) είναι ελεύθερος να τρέξει το πρόγραμμα, να τροποποιήσει το πρόγραμμα και να αναδιανείμει το πρόγραμμα με ή χωρίς αλλαγές…τα ελεύθερα προγράμματα κάποιες φορές διανέμονται δωρεάν και άλλες φορές για μια διόλου ευκαταφρόνητη τιμή. Συνήθως το πρόγραμμα μπορεί να είναι διαθέσιμο και με τους δύο προαναφερόμενους τρόπους από διαφορετικά μέρη…Τα μη ελεύθερα προγράμματα πωλούνται συνήθως για μια υψηλή τιμή, ωστόσο είναι πιθανό το κατάστημα να σου δώσει χωρίς καμιά χρέωση μια κόπια. Αυτό όμως δε κάνει το λογισμικό ελεύθερο.»

Επομένως με τις άδειες GP το προϊόν μπορεί να διανεμηθεί έναντι ενός αντιτίμου καθώς το κέρδος αποτελεί μία αποδεκτή -νομικά και ηθικά- έννοια (ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στη δημιουργία κέρδους και τη μεγιστοποίηση κέρδους). Η Free Software Foundation προτρέπει τους χρήστες να αποκομίζουν κέρδη από τη διανομή λογισμικού, καθώς έτσι ενδυναμώνεται η κοινότητα -θεμέλιος λίθος των “Κοινών”- για παράδειγμα όταν ένα μέρος από τα κέρδη επιστρέφει στα “Κοινά” συνεισφέροντας στην ανάπτυξη (π.χ. στη Free Software Foundation για την έρευνα και ανάπτυξη λογισμικού).

Από την άλλη, τα Creative Commons δίνουν τη δυνατότητα στο χρήστη / δημιουργό να επιλέξει ανάμεσα από πολλές εκδοχές, αρκετές από τις οποίες δεν συνεισφέρουν στη δημιουργία και ουσιαστική ενδυνάμωση των «Κοινών».

Τέλος, όπως υπογραμμίζει ο Γιώργος Παπανικολάου:

«η διεύρυνση της ομότιμης παραγωγής αποτελεί σήμερα το μόνο μακροχρόνια εγγυημένο τρόπο διανομής υπέρ των ασθενέστερων και η διεύρυνση της σφαίρας των “Κοινών” με οποιονδήποτε τρόπο κι αν υλοποιείται αρκεί να διακρίνεται από τα θεσμικά χαρακτηριστικά της ομότιμης ιδιοκτησίας (σ.σ. για παράδειγμα οι άδειες CC και CP) μπορεί να αποτελεί έναν τακτικό στόχο του πολιτικού της αγώνα.»