Κρατική VS ομότιμης ιδιοκτησίας: η περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της ΕΡΤ

Σε επανειλημμένα posts («Άδειες General Public και Creative Commons: η ειδοποιός διαφορά» και «H ελληνική μικροαστική αριστερά και η ομότιμη προοπτική«) σε τούτο το ομότιμο βήμα ανοικτού διαλόγου, προσπαθήσαμε να τονίσουμε τη διαφορά της κρατικής από την ομότιμη ιδιοκτησία και να οριοθετήσουμε στους αναγνώστες το τι αποτελεί τη σφαίρα των “κοινών”. Το παράδειγμα της ΕΡΤ προσφέρεται για να γίνει αυτό ξεκάθαρα κατανοητό από τους περισσότερους.Με τυμπανοκρουσίες και την παρουσία των υπουργών Θ. Ρουσόπουλου και Γ. Αλογοσκούφη ξεκίνησε με εναρκτήρια εκδήλωση το on line ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ.Η σημασία της ψηφιοποίησης του αρχείου είναι αναμφίβολα μεγάλη για τον σύγχρονο ελληνισμό αλλά και για τους άλλους κατοίκους του πλανήτη.

Ωστόσο, υπάρχουν μερικές λεπτομέρειες που καταδεικνύουν την ταξικότητα των επιλογών του σημερινού ελληνικού κράτους και την αντιδραστική του πολιτική απέναντι στην κοινωνική πρόοδο.

Το ψηφιοποιημένο υλικό αποτελεί αποκλειστική ιδιοκτησία της ΕΡΤ.


Αυτό δεν είναι καθόλου εύλογο σε μια νέα εποχή που έχουν αναπτυχθεί νέες μορφές ιδιοκτησίας. Ο πολίτης μπορεί να έχει πρόσβαση να δει, αλλά δεν έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει ελεύθερα το υλικό του αρχείου, όχι μόνο για εμπορικούς, αλλά ακόμα και για μη εμπορικούς σκοπούς. Αν προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει το υλικό σε κάποιο δικό του web site ή να το ενσωματώσει σε δικές του δημιουργίες θα έχει πραγματοποιήσει μια πληθώρα αδικημάτων παραβίασης των νόμων της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Πρόκειται κλασσική περίπτωση που καταδεικνύει τον χαρακτήρα της κρατικής/δημόσιας περιουσίας στον σύγχρονο ελληνικό καπιταλισμό. Η περιουσία αυτή είναι αποκλειστική και γίνεται αντικείμενο διαχείρισης από μια γραφειοκρατία, ενώ οι πολίτες παύουν να ασκούν κυριαρχία σ’ αυτή. Στο όνομα της δήθεν κοινής ιδιοκτησίας η περιουσία αυτή απαλλοτριώνεται από το συλλογικό και αποσπάται από τον πολίτη. Συχνά μέσα από τους δρόμους της γραφειοκρατικής αδιαφάνειας γίνεται μέσο αναδιανομής του κοινωνικού πλούτου προς όφελος επιχειρήσεων και καλοπληρωμένων διαχειριστών. Η κρατική/δημόσια ιδιοκτησία διακρίνεται απόλυτα από τις μορφές της ομότιμης ιδιοκτησίας που καταγράφονται νομικά με την Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης (GPL) και τις Άδειες των Κοινών Δημιουργημάτων (creative commons). Στο δοκίμιο του“Οι Πολιτικές Επιπτώσεις της Ομότιμης Επανάστασης” ο Michel Bauwens διαχωρίζει με σαφήνεια τα χαρακτηριστικά τους:

Αυτές οι νέες μορφές ιδιοκτησίας έχουν τουλάχιστον 3 χαρακτηριστικά:
1.Στοχεύουν ενάντια στην ατομική ιδιοποίηση της από κοινού δημιουργηθείσας αξίας
2.Στοχεύουν στο να έχουν σαν αποτέλεσμα την ευρύτερη δυνατή χρήση, δηλαδή αποτελούν θεσμούς καθολικής κοινής ιδιοκτησίας
3.Διατηρούν την κυριαρχία του ατόμου

Η τρίτη διάσταση αφορά στο γιατί η ομότιμη ιδιοκτησία διαφέρει θεμελιωδώς από την ατομική όσο και από την συλλογική ιδιοκτησία. Η ατομική ιδιοκτησία είναι προσωπική αλλά είναι και αποκλειστική, δηλώνει: “ο,τι είναι δικό μου δεν είναι δικό σου”. Αλλά και η κρατική, που αποτελεί συλλογική ιδιοκτησία, είναι επίσης αποκλειστική με μια άλλη όμως έννοια: δηλώνει, “είναι δικό μας”, αλλά σημαίνει ότι δεν έχεις πλέον την κυριαρχία. Προέρχεται από εμάς, ελέγχεται από μια γραφειοκρατία ή μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία, αλλά δεν είναι πραγματικά δική σου. Το συλλογικό, αντί για το άτομο, έχει αναλάβει τον έλεγχο και περισσότερο συχνά (παρά όχι) εμπλέκεται εξαναγκασμός.

Αλλά η Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης ή η άδειες “Κοινών Δημιουργημάτων” είναι διαφορετικές. Η “Κοινή” ιδιοκτησία δεν είναι συλλογική ιδιοκτησία. Με τη χρήση τους, αποδίδεται πλήρως στο άτομο, δηλαδή αναγνωρίζεται η ατομική του ιδιοκτησία. Μοιράζεσαι ελεύθερα την κυριαρχία σου με τους άλλους. Αυτό είναι ακόμα πιο ξεκάθαρο στα σχήματα αδειών των “Κοινών Δημιουργημάτων” όπου το άτομο αποκτά μια ολόκληρη κλίμακα δυνατοτήτων για μοίρασμα. Διατηρείς τον πλήρη έλεγχο, δηλαδή την “κυριαρχία” και δεν εμπλέκεται εξαναγκασμός.”

Η περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της ΕΡΤ αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πως εννοούν την κοινοκτημοσύνη και τη συλλογική δημόσια περιουσία οι διαχειριστές της κρατικής ιδιοκτησίας. Η ηθική νομιμοποίηση των πολιτικών επιλογών της σημερινής κυβέρνησης είναι ανύπαρκτη καθώς το υλικό του αρχείου έχει παραχθεί από το υστέρημα του ελληνικού λαού που εξαναγκάζεται σε εισφορά από ιδρύσεως της εταιρείας. Οι κυβερνώντες γδέρνουν το “βόδι” (τους Έλληνες πολίτες) δυο φορές: μια με την εξαναγκαστική εισφορά και στη συνέχεια χωρίς να επιτρέπουν την απόδοση αυτού του πλούτου πίσω στους πολίτες, αλλά παραδίδοντάς το στα χέρια των εκάστοτε διορισμένων από την κυβέρνηση διαχειριστών. Μάλιστα η χρηματοδότηση του εγχειρήματος γίνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή από τον πλούτο που συνεισφέρουν όλοι οι φορολογούμενοι πολίτες της Ευρώπης!

Η φύση του ψηφιακού αρχείου της ΕΡΤ επιτρέπει την αναπαραγωγή του με σχεδόν μηδαμινό κόστος και τη διανομή του μέσω του διαδικτύου. Η πολιτική απόφαση της κυβέρνησης να μην διαθέσει το αρχείο με την μορφή ομότιμης ιδιοκτησίας εισάγει ένα τεχνητό περιορισμό και μια ψευδοσπάνη σε πολιτιστικό πλούτο που θα μπορούσε να διατεθεί εξίσου σε όλα τα μέλη της κοινωνίας και να αποτελέσει μια θετική “εξωτερικότητα” προσώπων και επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στους τομείς της ενημέρωσης, της γνώσης, της επιστήμης, και του πολιτισμού. Η διάθεση του υλικού με τη μορφή των αδειών Creative Commons ή General Public License θα μπορούσε να αποτελέσει τη μαγιά μιας νέας άνθησης του πολιτισμού και της παιδείας και νέων ευκαιριών στην οικονομία. Η διάθεση του αρχείου στη σφαίρα των “κοινών” θα μπορούσε να επιτρέψει σε πολλές ομάδες και μικρές επιχειρήσεις να δημιουργήσουν δικά τους μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας με μικρό κόστος στην σημερινή εποχή του διαδικτύου. Θα επέτρεπε την άνθηση της πραγματικής δημοκρατίας και του πλουραλισμού έναντι της κατευθυνόμενης ενημέρωσης και της κονσερβοποιημένης ψυχαγωγίας. Θα επέτρεπε στους δημιουργούς να χρησιμοποιήσουν άφθονο υλικό για remix, να το παρουσιάσουν με νέο δημιουργικό τρόπο. Η σημερινή κυβέρνηση επιλέγει να μην το κάνει. Ο μόνος ωφελημένος από μια τέτοια πολιτική είναι μεγάλα συγκροτήματα ενημέρωσης και παραγωγής οπτικοακουστικού υλικού. Οι μόνοι χαμένοι είναι τα εκατομμύρια των Ελλήνων πολιτών.


Δίκαια ο Παναγιώτης Βρυώνης ιστολόγιό του, αφού επισημαίνει τη σημασία του έργου, ανησυχεί για την πολιτική του διάσταση. Αυτό που κάνει ακόμα πιο ύποπτες και επικίνδυνες τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης είναι η επιλογή της μορφής με την οποία το ψηφιοποιημένο υλικό θα διατίθεται στο κοινό. Η ΕΡΤ διάλεξε τη μορφή του WMV που αποτελεί ένα κλειστό πρότυπο της εταιρείας Microsoft. Η επιλογή είναι πολιτική και εξαναγκάζει τους χρήστες στην χρήση του λογισμικού που μονοπωλεί η Microsoft δημιουργώντας προβλήματα αναπαραγωγής του υλικού από χρήστες άλλων λειτουργικών συστημάτων. Επιπλέον μια σημαντική οικονομικά επένδυση εξαρτάται από τις ορέξεις της εταιρείας που το κατέχει για το αν θα συνεχίσει να το υποστηρίζει στο μέλλον. Μια εκτενέστερη ανάλυση για το θέμα αυτό μπορεί να δει κανείς από τον cosmix. Η υπόθεση χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και ενδεχομένως δημοσιογραφικής και νομικής έρευνας. Υποκρύπτει το λιγότερο ένα πολιτικό σκάνδαλο. Ας σημειωθεί ότι ο υπουργός εθνικής οικονομίας Γ. Αλογοσκούφης υπέγραψε πριν μερικά χρόνια συμφωνία παράδοσης της δημόσιας υποδομής λογισμικού της χώρας μας στην Microsoft.


Οι ομότιμοι βλέπουν την υπόθεση της ψηφιοποίησης του αρχείου της ΕΡΤ σαν μια σημαντική ευκαιρία διάδοσης των ομότιμων σχέσεων ιδιοκτησίας που με τη σειρά της μπορεί να διευρύνει, επιδρώντας ενισχυτικά, τις ομότιμες σχέσεις παραγωγής.


Στα πλαίσια αυτά θεωρώ ότι θα ήταν θεμιτό:

Να οικοδομηθεί η ευρύτερη κοινωνική συμμαχία που θα διεκδικήσει την μετατροπή του νομικού καθεστώτος των πνευματικών δικαιωμάτων που διέπει τη διάθεση του αρχείου και την ψηφιοποίηση του περιεχομένου του σε φορμάτ ανοικτού λογισμικού για την διασφάλιση της ισότιμης και απρόσκοπτης σε βάθος χρόνου πρόσβασης των πολιτών. Τα προοδευτικά κόμματα, οι οργανώσεις του ανοικτού λογισμικού, οι bloggers και οι προοδευτικοί πολίτες πρέπει να συστρατευθούν για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Οι Έλληνες ευρωβουλευτές πρέπει να ενημερώσουν την ευρωπαϊκή επιτροπή, που μάχεται την μονοπωλιακή θέση της Microsoft, για τις επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης. Οι προοδευτικοί βουλευτές του Ελληνικού κοινοβουλίου πρέπει να εγείρουν ζήτημα.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ενδεχόμενη ιδιωτικοποίηση της εταιρείας στο μέλλον (αν και δεν συζητείται δεν μπορεί να αποκλεισθεί σε μεταγενέστερο χρόνο) μπορεί να οδηγήσει τα “ασημικά” του πολιτιστικού πλούτου της σύγχρονης Ελλάδας στα χέρια ιδιωτών. Ο χρόνος για έναρξη της δράσης και τη δημοσιοποίηση του προβλήματος είναι τώρα.

Θα μπορούσε παράλληλα να δημιουργηθεί μη κερδοσκοπικός φορέας που θα αναλάβει να εγγυηθεί την ταχύτερη ολοκλήρωση του έργου και την διασφάλιση των κανόνων διάθεσής του. Ένας τέτοιος φορέας θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει τις κοινότητες του ΕΛ/ΛΑΚ και να χρησιμοποιεί εθελοντική ή κοινωνική εργασία και ομότιμα οργανωτικά σχήματα για την υλοποίηση και συντήρηση του έργου.

Ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας θα πρέπει να συστρατευθεί στην κίνηση αυτή, αφού κατανοήσει την θετική “εξωτερικότητα” που θα αποτελούσε για την επιχειρηματική δραστηριότητα η ελεύθερη διάθεση του αρχείου.

Η Ελληνική κοινωνία πρέπει να αδράξει τέτοιες ευκαιρίες εκσυγχρονισμού και δικαιότερης κατανομής του πλούτου. Τα οικονομικά δεδομένα εξελίσσονται κατά τρόπο ζοφερό χωρίς να προδιαγράφεται διέξοδος από την επερχόμενη κρίση αν δεν υιοθετηθούν άμεσα εναλλακτικές προσεγγίσεις.

12 Comments Κρατική VS ομότιμης ιδιοκτησίας: η περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της ΕΡΤ

  1. Pingback: P2P movement VS State ownership: The case of the ERT » P2P Foundation

  2. Pingback: Tο ελληνικό blog της P2P Foundation » Blog Archive » Οπτικοακουστικά Ελγίνεια: γιατί η κοινότητα του Ελεύθερου/Ανοικτού Λογισμικού (ΕΛ/ΛΑΚ) πρέπει να

  3. Ανδρέας Τριανταφυλλίδης

    καλημέρα

    ανοίξαμε ένα delicious thread (tag) που καταγράφει -γενικά και ειδικά- issues που έχουν κυρίως οι πολίτες (bloggers μοστλυ) με την ΕΡΤ στον εξής σύνδεσμο

    αναμένουμε τις πρωτοβουλίες σας ώστε να επικοινωνήσουμε με τους bloggers (και όχι μόνο) που περιλαμβάνονται στο προαναφερθέν delicious thread και να ρωτήσουμε αν επιθυμούν να συμμετάσχουν σε μία μεγάλη σχετική καμπάνια

    btw, ένα μικρό ποστ, γενικά για την αδιαφορία της ΕΡΤ, έχουμε δημοσιεύσει και στο

    είμαστε στη διάθεση σας

    Ανδρέας Τριανταφυλλίδης

    υσ. αν μας έχουν ξεφύγει ποστ που θα έπρεπε να έχουμε στο delicious thread, παρακαλω ενημερώστε μας

  4. Διομήδης Σπινέλλης

    Είναι εντυπωσιακό πόσο κοντόφθαλμη είναι η πρακτική των κρατικών μας φορέων και πόσο μεγάλα είναι τα πλεονεκτήματα της ελεύθερης δημόσιας διάθεσης υλικού που έχει παραχθεί με χρήματα των φορολογουμένων πολιτών. Να ένα παράδειγμα. Το 2001 υλοποίησα το ερευνητικό σύστημα GTWeb. Αυτό επιτρέπει την αυτόματη ονομασία και αρχειοθέτηση φωτογραφιών με βάση τις γεωγραφικές τους συντεταγμένες – κάτι αντίστοιχο με την υπηρεσία Panoramio που προσφέρει σήμερα το πρόγραμμα Google Earth. Ένας φοιτητής μου, όταν είδε τα αποτελέσματα μού παραπονέθηκε, διότι ανέφερα κάποια χωριά κοντά στη Λάρισα με τα τουρκικά τους ονόματα. Ο λόγος που είχε συμβεί αυτό ήταν διότι ο μόνος φορέας στον οποίο είχα βρει τα ελληνικά τοπωνύμια με τις γεωγραφικές τους συντεταγμένες ήταν η National Imagery and Mapping Agency (NIMA) των ΗΠΑ η οποία προσέφερε ελεύθερα σε όλους την υπηρεσία GEOnet Names Server (GNS) καθώς και την αντίστοιχη βάση δεδομένων. Και τα υπόλοιπα δεδομένα (ακτογραμμές και ανάγλυφο εδάφους) τα είχα πάρει από άλλες βάσεις δεδομένων των ΗΠΑ (ETOPO5 και GLOBE), μια και η δική μας Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, στην εποχή που όλος ο πλανήτης έχει πρόσβαση στις σελίδες Google Maps, φυλάει τα δεδομένα της ζηλόφθονα ως κόρη οφθαλμού. Το ίδιο λαμπρό παράδειγμα φαίνεται πως ζήλεψε και ακολουθεί η ΕΡΤ.

  5. Βασίλης Κωστάκης

    Αγαπητέ Ανδρέα,

    Πολύ καλή η προσπάθεια με τo delicious (δε νομίζω να σας έχει ξεφύγει κάτι) και η δουλειά στο 221gr. Έχουμε κατακλυσθεί από αιτήματα για κινητοποίηση και μια καμπάνια ανοικτή σε όλους είναι αναγκαία . Ετοιμάζουμε ένα κείμενο αφετηρία για δημόσια διαβούλευση και σκοπεύουμε στη δημιουργία μιας πλατφόρμας ανοικτού διαλόγου. Θα σας κρατήσουμε ενήμερους όλους εκεί στο 221gr και προσδοκούμε σε μια συλλογική προσπάθεια/συνεργασία.

    Αγαπητέ Διομήδη

    Κανένα σχόλιο……………

    ΥΓ: Θα χαρούμε πολύ αν συμμετάσχεις στο διάλογο/καμπάνια για την ομοτιμοποίηση των αρχείων της ΕΡΤ και την υιοθέτηση format ελεύθερου/ανοικτού λογισμικού στη διάθεση αυτών.

  6. Νίκος Δήμου

    πως είμαστε βέβαιοι ότι η ΕΡΤ μπορεί να παραχωρήσει δικαιώματα αντιγραφής για το υλικό? Ρωτώ γιατί κανείς δεν το αναφέρει σαν πιθανότητα και γιατί ούτε εγώ θα το είχα σκεφτεί αν δεν είχε συμβεί το εξής τυχαίο γεγονός: Διαβάζοντας στο Groklaw για μια πολύ παρόμοια κατάσταση που προέκυψε στην Αγγλία με το (επίσης κρατικό) BBC, ο εκεί υπεύθυνος είχε δηλώσει ότι σε πάρα πολλές περιπτώσεις δεν έχει αποκλειστικά δικαιώματα στο υλικό που μεταδίδει αλλά κάνει συνεργασίες με πρόσωπα τα οποία διατηρούν μέρος των δικαιωμάτων ως ανταμοιβή για την προσφορά τους.

  7. Βασίλης Κωστάκης

    Θα πρέπει να σημειώσω εδώ ότι στις ιστοσελίδες της EΡΤ αφήνεται να εννοηθεί ότι τα αρχεία βρίσκονται στην αποκλειστική ιδιοκτησία της (ωστόσο έχω αποστείλει ηλεκτρονικό ερώτημα σχετικά στην ΕΡΤ και αναμένω απάντηση) . Επομένως για τα αρχεία στην ιδιοκτησία των οποίων δεν βρίσκονται εμπλεκόμενα τρίτα μέρη (π.χ. καλλιτέχνες) η κατάσταση φαίνεται να είναι πιο ξεκάθαρη. Εκεί λοιπόν που άλλα πρόσωπα διατηρούν μέρος των δικαιωμάτων θα μπορούσε μέσα από διάλογο να προσδιοριστούν συγκεκριμένα νομικά πλαίσια για την ομότιμη διάθεση των αρχείων. Τα αρχεία όμως που ανήκουν αποκλειστικά στην ΕΡΤ μπορούν άμεσα να διατεθούν με άδειες ομότιμης ιδιοκτησίας (π.χ. CC ή GPL)

    Δείτε ένα σχόλιο στα Αγγλικά (στα comments του άρθρου) του Μ. Bauwens εδώ http://blog.p2pfoundation.net/p2p-movement-vs-state-ownership-the-case-of-the-ert/2007/12/14

    και η απάντηση του Γ. Παπανικολάου http://blog.p2pfoundation.net/converting-state-property-to-commons-property-the-case-of-public-broadcasting/2007/12/17

  8. Pingback: Tο ελληνικό ιστολόγιο της P2P Foundation » Blog Archive » Τα πέντε πιο συζητημένα άρθρα

  9. Pingback: Tο ελληνικό ιστολόγιο της P2P Foundation » Blog Archive » Προς μια εναλλακτική οικονομία;

  10. Pingback: Tο ελληνικό ιστολόγιο της P2P Foundation » Blog Archive » Περίληψη: Coase’s Penguin, or, Linux and The Nature of the Firm

  11. Pingback: Tο ελληνικό ιστολόγιο της P2P Foundation » Blog Archive » H ανάγκη για μια εναλλακτική ενημέρωση που απηχεί τις φωνές των πολιτών

  12. Pingback: H ΕΡΤ και η δημόσια πληροφορία ως κοινό αγαθό ← P2P Lab

Leave A Comment

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *